Concepten Beoordelen met een Harris Profiel

Ontwerpen is compromissen sluiten. Sterk versus licht, duurzaam versus goedkoop, snel versus betrouwbaar. Maar meestal is het complexer dan een simpele trade-off tussen twee aspecten. Vaak zijn er vier, vijf, of nóg meer prestatiecriteria om af te wegen. En het komt niet of nauwelijks voor dat van een aantal concepten er één op alle punten het beste presteert.

Er bestaan verschillende methoden voor het beoordelen van alternatieve oplossingen en om de keuze voor één daarvan overtuigend te beargumenteren.

Hier wordt een stappenplan gegeven voor één van deze methoden: een Harris profiel (Roozenburg & Eekels 1998).

Stap 1: Selecteer de relevante criteria

Als het goed is voldoen alle concepten die je gaat vergelijken (in potentie) aan alle functionele eisen, randvoorwaarden, en specificaties. Anders zijn het geen geldige concepten. Deze harde criteria zijn immers de grens waar een ontwerp minimaal aan moet voldoen.

Bij het kiezen tussen verschillende concepten gebruik je daarom alleen maar prestatiecriteria. Op basis daarvan kun je een onderbouwde keuze maken voor het ontwerp met de beste verzameling van eigenschappen.

Kies de 5 of 6 belangrijkste prestatiecriteria om de concepten op te beoordelen.

Stap 2: Sorteer de criteria van meest naar minst belangrijk

Niet elk criterium weegt even zwaar. Het één is belangrijker dan het ander.

Het klinkt misschien een beetje overdreven dat je een methode nodig hebt om ze op volgorde van meest naar minst belangrijk te zetten, maar toch is het handig om dit systematisch aan te pakken. Zo dwing je jezelf om bewust na te denken over de prioriteiten voor het ontwerp. En het maken van de tabel die bij deze stap hoort is een goede kapstok om er met collega’s een onderlinge discussie over te voeren.

Maak een tabel zoals hieronder. In deze tabel worden de criteria tegen elkaar uitgezet. Bespreek per rij steeds of een criterium belangrijker of minder belangrijk is dan het criterium in de kolom erboven.

Het gedeelte linksonder de diagonaal van nullen is het spiegelbeeld van het gedeelte rechts erboven. Wanneer ‘snelheid’ belangrijker wordt gevonden dan ‘kosten’, dan staat er in de rij naast ‘snelheid’ een ‘+’ in de kolom onder ‘kosten’, en in de rij van ‘kosten’ een ‘-’ in kolom ‘snelheid’.

Verwijs in een tabel als deze niet naar criteria met cijfers (1, 2, 3, …) of letters (A, B, C, …), maar vat de criteria in 1 of 2 kernwoorden samen. Dit vergroot de leesbaarheid aanzienlijk. Maar meestal blijft deze tabel intern. Het voegt weinig toe om deze tabel in een verslag of presentatie op te nemen.

De volgorde van belangrijkheid volgt uit het aantal plusjes per criterium.

Stap 3: Beoordeel de concepten

Vorm

Nadat je de criteria op volgorde van belangrijkheid hebt gezet, kun je een vergelijkingstabel maken. Dit is het daadwerkelijke ‘Harris profiel’. Dat ziet er zo uit:

Een paar dingen zijn hierbij belangrijk:

• De criteria zijn gesorteerd op gewicht, met de belangrijkste bovenaan.
• Van elk concept is bovenin een kleine (schematische) afbeelding opgenomen, én de titel in 1 of 2 kerwoorden.
• Een Harris Profiel is kwalitatief. Er staan géén cijfers in.
• Er is géén neutrale score. De scores hebben 4 niveau’s: - -, -, +, en + +.
• Bij dubbele scores kleur je beide vakjes aan die kant van het midden in. Dus bij + + zijn de vakjes onder + én onder + + gekleurd.
• Er zit een beetje ruimte tussen de 3 profielen, zodat ze niet aan elkaar groeien tot één verwarrend schaakbord.

Op deze manier ontstaan er profielen voor elk concept die snel visueel te beoordelen is.

Aanpak

Bepaal de scores per criterium, niet per concept. Vergelijk steeds alle concepten op één bepaald criterium zodat helder wordt hoe de relatieve scores van de concepten op dat punt te onderbouwen zijn. In andere woorden: werk van boven naar beneden per criterium door de tabel heen, vul hem niet van links naar rechts per concept in.

Probeer voor elk criterium te bespreken en te bepalen wat de grens is tussen elk van de vier scoreniveau’s. Bijvoorbeeld, voor ‘gebruiksgemak’:

• - - Moet met 2 handen beetgepakt worden.
• - Kan in 1 hand beetgehouden worden, maar andere hand blijft nodig voor bediening.
• + Kan volledig met 1 hand bediend worden.
• + + Kan met 1 hand bediend worden, en vergt significant minder kracht dan de anderen.

Stap 4: Analyseer en bediscussieer het resultaat

Een methode als deze levert niet automatisch het ‘goede’ antwoord op!

Het maken van een Harris profiel is slechts een hulpmiddel bij het maken van een afweging, een manier om de discussie in een ontwerpteam te structureren. Het volgen van deze methode dwingt je om aannames en inschattingen op een logische manier expliciet te maken en om daar discussies over te voeren. Ook is het een manier om de uiteindelijk gemaakte afwegingen duidelijk te presenteren.

Voer een discussie over het resultaat van de beoordeling. Kloppen de scores? Of wringt er iets? Bij welke beoordeling zou een ander concept de voorkeur krijgen? Is een bepaald concept misschien gemakkelijk te verbeteren waardoor de keuze anders uit zou vallen? Of moet een hoge score juist met een korrel zout genomen worden door onzekerheden in het ontwerp?

Meestal is het zo dat het ‘eindresultaat’ nog aangepast moet worden. Er bleek misschien een belangrijk prestatiecriterium te missen, of de score voor een bepaald ontwerp moet bij nader inzien toch weer aangepast worden.

Schrijf op basis van de discussie een beknopte conclusie waarin de uiteindelijke keuze beargumenteerd wordt als toevoeging bij het (aangepaste) Harris profiel.

Referenties

Roozenburg, N. F. M., & Eekels, J. (1998). Productontwerpen, structuur en methoden (Tweede Druk). Den Haag: Lemma.